Ludzie wiedzieli o leczniczych właściwościach grzyba Amanita Muscaria w starożytności i stosowali zewnętrznie w leczeniu chorób stawów i pleców (reumatyzm, zapalenie stawów, artroza, osteochondroza, zapalenie korzonków), skóry (wrzody, w tym rak, przetoki, odleżyny, czyraki i karbunkle, zapalenie skóry, wyprysk, zakażenia grzybicze skóry i paznokci itp.), żylaków i zakrzepowego zapalenie żył, alergii, łagodnych guzów (mięśniaki, włókniaki, brodawczaki, brodawki itp.).
W bardzo małych dawkach (kroplach) nalewka alkoholowa z muchomora jest stosowana w medycynie ludowej do leczenia patologicznej menopauzy, chorób gruczołów wydzielania wewnętrznego, gruźlicy, miażdżycy, zmęczenia, chronicznego zmęczenia, skurczów naczyń, padaczki, napadów, drętwienia i drżenia kończyn, porażenia i niedowładu, impotencji, choroby rdzenia kręgowego i nowotworów złośliwych (przyczyniając się do rozpadu raka).
Ostatnie badania prowadzone przez parę lekarzy w USA (B.Masha iJ.Fadiman)dowodzą, że microdosing Amanitą muscarią u ponad 70% badanych miał pozytywny wpływ na ich jednostki chorobowe, poczucie dobrostanu i stan psychofizyczny, bez zaobserwowania jakichkolwiek trwałych uszkodzeń narządowych, potencjału uzależniającego, itp.
Sok z Amanity pomaga w zmętnieniu soczewki i ciała szklistego, przy zmniejszonym widzeniu, podwójnym widzeniu, zapaleniu spojówek i zaćmie.
Od jakiegoś czasu straszy nas się poważnymi konsekwencjami spożywania Amanity, warto jednak przypomnieć, że każdy z głównych związków czynnych w Amanicie jest od jakiegoś czasu wnikliwie badany, pod kątem jego niezwykłego i szerokiego wpływu leczniczego na nasz organizm.
Nie udało mi się znaleźć żadnych (poza wspomnianym badaniem) danych metodycznych, badań klinicznych, ani testów medycznych, które odnoszą się do wpływu na organizm człowieka, regularnego przyjmowania bardzo małych dawek Amanity. Jednak znalazłem kilka ciekawych badań, które wskazują na lecznicze właściwości składników Amanita muscaria ze szczególnym uwzględnieniem muscymolu.
Niniejszy wpis opracowałem w oparciu o książkę Microdosing z Amanitą Muscarią (Baba Masha i James Fadiman), będącą pierwszym zapisem badań wpływu microdosingu na zdrowie, przeprowadzonych na grupie 3000 ochotników w latach 2020-2022, a także coraz większą liczbę badań i publikacji, które w ciągu ostatnich 10 lat stały się niepodważalnym dowodem na zainteresowanie świata medycznego niezwykłą biochemią Amanity muscarii.
Na końcu artykułu znajduje się bibliografia i zestaw źródeł z których korzystałem.
Badania nad farmokologicznym zastosowaniem muscymolu prowadzone są w różnych ośrodkach medycznych na świecie od wielu lat i dzięki temu coraz więcej wiemy o tym niezwykłym, tajemniczym dosyć związku.
Oto garść znalezionych w prasie i literaturze naukowej informacji o leczniczych zastosowaniach i badaniach prowadzonych nad związkami, które znajdujemy w Amanicie Muscarii.
Na Uniwersytecie Medycznym w Huston udowodniono, że mikroiniekcje muscymolu do jądra podwzgórzowego odwracają objawy choroby Parkinsona, a sam muscymol działa hamująco na drżenie samoistne bez upośledzenia mowy i koordynacji.
Oceniono możliwe działanie neuroprotekcyjne wyciągu z Amanita muscaria , który zawiera duże ilości muscymolu, wykazując statystycznie istotne działanie neuroprotekcyjne w modelach neurotoksyczności in vitro.
U pacjentów z chorobą Huntingtona i przewlekłą schizofrenią stwierdzono, że doustne dawki muscymolu powodują wzrost zarówno prolaktyny, jak i hormonu wzrostu. Muscimol jest agonistą GABA stosowanym w schizofrenii. Przy poziomach dawek poniżej 5 miligramów wielu pacjentów doświadczyło uspokajającego działania agaryny. Badani ci, gdy otrzymywali aktywny lek, zgłaszali, że czuli się bardziej zrelaksowani i mniej niespokojni, pomimo braku ulgi w myśleniu psychotycznym
Po terapii muscymolem stwierdzono poprawę w zakresie późnych dyskinez. Przy dawkach doustnych od 5 do 9 miligramów mimowolne ruchy były konsekwentnie tłumione.
Inne badanie mówi, że kwas ibotenowy i muscymol mają korzystny wpływ na ludzką epilepsję, chorobę Huntingtona i inne zaburzenia neurologiczne. Muscymol brał udział w syntezie leków przeciwdrgawkowych, takich jak tiagabina (Gabatril), który został wprowadzony do obrotu jako środek terapeutyczny do leczenia padaczki.
Muskarufina znaleziona w Amanita muscaria jest znanym antybiotykiem i środkiem przeciwgrzybiczym, wykazuje silną aktywność biologiczną przeciwko bakteriom i innym grzybom (np. aureotrycyna, ekwisetyna).
Cykloseryna będąca składnikiem błon komórkowych wielu grzybów w tym Amanity to przeciwdrobnoustrojowy środek gruźliczy, silny ciekawy antybiotyk, który ma szkielet węglowy podobny do muscymolu. Wiadomo, że wywiera wpływ na ośrodkowy układ nerwowy, ale z dłuższym okresem utajenia.
Muscimol jest szeroko stosowany jako ligand do sondowania receptorów GABA i był wiodącym związkiem w rozwoju szeregu środków GABAergicznych, w tym kwasu nipekotowego, tiagabiny, 4,5,6,7-tetrahydroizoksazolu (5,4-c), pirydyn-3-ol (gaboxadol) i 4-PIOL.
Na bazie muscymolu produkuje się lek Gaboxadol który jest obecnie badany jako potencjalny środek terapeutyczny w zespole Angelmana.
Gaboxadol wykazuje silne, nieopioidowe działanie przeciwbólowe. Efekty silnie nasenne uniemożliwiły jednak zastosowanie terapeutyczne Gabaksodalu jako środka przeciwbólowego, ale później dowiedziono, że wykazuje on wyjątkowe właściwości w redukcji traum, lęków i zespołu stresu pourazowego. Wskazuje się także na jego ciekawe właściwości "przestrajania mózgu ssaków" o czym dalej.
Gaboxadol został opisany jako środek „zdolny do przywrócenia normalnej architektury snu”. Gaboxadol jest konformacyjnym analogiem muscimolu o właściwościach przeciwbólowych i sprzyjających zasypianiu. Został zbadany pod kątem leczenia bezsenności i wykazał działanie jako środek przeciwbólowy, a także nowy rodzaj środka nasennego, który zwiększa sen nie-REM i wzmacnia aktywność delta (najgłębsza, najbardziej regeneracyjna faza snu)..
Słów parę z prasy naukowej o niezwykłych właściwościach Gaboksadolu. (na podstawie Nauka w Polsce).
Mechanizm odpowiedzialny za spychanie traumatycznych wspomnień do podświadomości i sposób na wydobycie ich na światło dzienne odkryli naukowcy z Uniwersytetu Northwestern (USA) w trakcie badań na myszach.
Niektóre wspomnienia dotyczące przeszłych wydarzeń, np. molestowania seksualnego lub przemocy fizycznej, bywają na tyle nieprzyjemne, że ulegają wyparciu ze świadomości w celu ochrony jednostki przed doświadczaniem bólu emocjonalnego. Niestety prowadzi to później do powstawania różnych problemów na tle psychicznym, m.in. zaburzeń lękowych, depresji lub zespołu stresu pourazowego, których wyleczenie wymaga uzyskania ponownego dostępu do stłumionych zasobów pamięci.
Uważa się, że w procesie formowania się utajonych wspomnień bierze udział mechanizm zwany uczeniem się uzależnionym od stanu emocjonalnego, który sprawia, iż określone wspomnienie jest najłatwiejsze do przywołania wtedy, gdy jednostka znajduje się w takim samym stanie emocjonalnym, co w momencie jego utworzenia.
Teraz naukowcy z Uniwersytetu Northwestern (USA) w badaniu na myszach wykazali, iż za uczenie się uzależnione od stanu emocjonalnego i powstawanie podświadomych, opartych na lęku wspomnień odpowiadają pozasynaptyczne receptory GABA i potwierdzili, że powtórne uzyskanie dostępu do traumatycznych wspomnień jest możliwe po wprowadzeniu jednostki w podobny stan emocjonalny.
Badacze za pomocą leku gaboksadol, wpływającego na funkcjonowanie pozasynaptycznych receptorów GABA w hipokampie (rejonie mózgu odpowiedzialnym za pamięć), wprowadzili myszy w specyficzny stan umysłowy, po czym umieścili je w klatce i narazili na traumę w postaci szoku elektrycznego.
Następnego dnia ponownie włożyli zwierzęta - tym razem trzeźwe - do tej samej klatki i zauważyli, że nie okazywały one żadnego lęku, co oznacza, że nie pamiętały nieprzyjemnych wydarzeń dnia poprzedniego.
Jednak, gdy naukowcy przy wykorzystaniu gaboksadolu powtórnie wprowadzili je w uprzedni stan umysłowy i jeszcze raz włożyli do klatki, myszy zastygały w bezruchu w oczekiwaniu na bolesne doświadczenie. Tym razem pamiętały…
Badacze doszli do wniosku, że pobudzenie pozasynaptycznych receptorów GABA zmienia sposób kodowania nieprzyjemnych doświadczeń. Pod wpływem leku myszy używały do tworzenia wspomnień zupełnie innych ścieżek molekularnych i sieci neuronalnych niż zazwyczaj. To dlatego w normalnym stanie świadomości nie miały dostępu do niektórych zasobów pamięci.
„Nasze badanie pokazuje, że jest wiele różnych dróg prowadzących do formowania się wspomnień lękowych, a my zidentyfikowaliśmy jedną z nich. Może to przyczynić się do stworzenia nowych metod leczenia pacjentów z zaburzeniami psychicznymi, u których uzyskanie świadomego dostępu do traumatycznych wspomnień jest niezbędnym elementem procesu zdrowienia” – komentuje koordynatorka badania dr Jelena Radulovic.
Tę właściwość muscymolu do "rozkodowywania" traum, urazów i zespołu stresu pourazowego znamy od blisko 40 000 lat, bo taki jest w istocie ostateczny cel różnego rodzaju praktyk szamańskich z użyciem Amanity Muscarii, a mówimy o najstarszym znanym człowiekowi enteogenie (jeśli wierzyć naskalnym rysunkom i badaniom archeologicznym), ale dziś znajdujemy pierwsze potwierdzenia naukowe, tej trudnej do udowodnienia, a jednak udawadnialnej jak się okazało, naukowo tezy, mówiącej o tym, że Amanita leczy nie tylko fizycznie, ale także może być pomocą w rozkodowaniu trapiących nas nerwic, fałszywych programów czy traum.
Dooponowe wlewy muscymolu mogą zapobiegać napadom ogniskowym EEG w korze nowej szczura bez zatrzymywania aktywności wielonerwowej w leczonym obszarze.
Etanolowy ekstrakt z Amanita muscaria wykazuje działanie silnie przeciwzapalne, przeciwbólowe, detoksykacyjne i zasługuje na dużo bliższe przyjrzenie się tej miksturze w leczeniu borelizy, terapiach antynowotworowych i w stanach ciężkiej intoksykacji organizmu..
β i β-d-glukan (AM-ASN) wyizolowane z alkalicznego ekstraktu owocników Amanita muscaria wykazywały znaczącą aktywność przeciwnowotworową przeciwko mięsakowi 180 u myszy. Chemiczny AM-ASN, beta-glukan, jest niezwykle interesujący ze względu na swoje działanie przeciwnowotworowe i antyoksydacyjne.
Fukomannogalaktan i glukan wyizolowane z Amanita muscaria wykazywały hamowanie bólu zapalnego. Zarówno homo-, jak i heteropolisacharydy były oceniane pod kątem ich potencjału przeciwzapalnego i powodowały silne hamowanie bólu zapalnego.
Muscimol stosuje się w celu zmniejszenia warunkowej ekspresji strachu w bocznym ciele migdałowatym, w celu wyeliminowania odpowiedzi komórek korowych, oraz do inaktywacji bocznego jądra wielkokomórkowego nidopallium.
Kwas ibotenowy, muscimol i muskazon są strukturalnie izoksazolami. Muskaryna jest strukturalnie pokrewna izoksazolom przez pięcioczłonowy pierścień w szkielecie molekularnym.
Opisano różne aktywności biologiczne izoksazoli.
Jeden z badaczy biochemii Amanity Muscarii Dr. Zhang, systematycznie przeglądał najnowsze badania i rozwój całej gamy związków oksazolowych inspirowanych strukturalną budową izoksazoli zawartych w Amanicie, jako leków przeciwbakteryjnych, przeciwgrzybiczych, przeciwwirusowych, przeciwgruźliczych, przeciwnowotworowych, przeciwzapalnych , przeciwbólowych, przeciwcukrzycowych, przeciwpasożytniczych, przeciw otyłości, przeciw neuropatycznych, przeciwutleniających, jak również kontrolujących inne czynności biologiczne.
Związki zawierające pierścień izoksazolowy stanowią ważne źródło cennych leków przeznaczonych do leczenia infekcji i chorób o różnej etiologii.
Istnieją doniesienia o immunoregulacyjnych właściwościach pochodnych izoksazolu sklasyfikowanych w kilku kategoriach, takich jak związki immunosupresyjne, przeciwzapalne, immunoregulacyjne i immunostymulujące.
Wśród opisanych związków szczególną uwagę zwrócono na klasę immunostymulatorów o potencjalnym zastosowaniu u pacjentów po chemioterapii. Izoksazole wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwutleniające i przeciwgrzybicze.
Interesującym odkryciem jest to, że Amanita muscaria zawiera analogi – związki chemiczne strukturalnie podobne do innych – trzech głównych ludzkich neuroprzekaźników: kwasu gamma-aminomasłowego (GABA), glutaminianu i acetylocholiny.
Receptory przekazują pomiędzy sobą informację poprzez działanie związanych z nimi neuroprzekaźników, umożliwiając w ten sposób komunikację komórka-komórka w układzie nerwowym.
Neuroprzekaźniki odgrywają istotną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego. Kontrolowana modulacja ilości neuroprzekaźników ma kluczowe znaczenie dla prawidłowej sygnalizacji między komórkami nerwowymi, a narządami efektorowymi. Na chwilę obecną wskutek pojawienia się wielu toksyn środowiskowych (szczepienia, pestycydy, zły stan wody i powietrza, wysoko przetworzone jedzenie, ekspozycja na długotrwały stres) zakłócony zostaje obieg i recepcja neuroprzekaźników, co zakłóca homeostazę komórek i tkanek, prowadząc do prawdziwej plagi chorób o podłożu przekaźnikowo-receptorowym. Chorób psychicznych, nerwic, depresji, chorób o podłożu neurodegeneracyjnym.
Biochemiczny kompleks izoksazoli w Amanicie zdaje się być stworzony i skonfigurowany (po suszeniu i dojrzewaniu) do kontrolowanej modulacji ilości i zależności między dwoma naszymi najważniejszymi neuroprzekaźnikami glutaminian-gaba, co ma bezpośredni wpływ na nasze samopoczucie i doświadczenie zdrowia.
Kwas ibotenowy przypomina i wykazuje podobieństwo strukturalne do głównego neuroprzekaźnika stymulującego mózg, kwasu glutaminowego (glutaminian) i działa jako nieselektywny agonista receptora glutaminianu.
Muscimol jest swoistym agonistą jonotropowych receptorów GABA i przypomina i wykazuje podobieństwo strukturalne do głównego hamującego neuroprzekaźnika kwasu gamma-aminomasłowego.
Muscaryna to czwartorzędowa amina, która nie przekracza bariery krew-mózg, pomimo że znajdują się jej w Amanicie śladowe ilości, wykazuje mnóstwo podobieństw do acetylocholiny i działa w naszym organiźmie wywołując delikatną presję na receptory muscarynowe (co wykorzystuje się przy leczeniu astmy, zaćmy, wyrównywania ciśnienia wewnątrzgałkowego czy chorobach neurodegeneracyjnych)
Kwas glutaminowy którego analogiem jest kwas ibotenowy należy do głównej grupy neuroprzekaźników. Neurotransmisja pobudzająca jest realizowana głównie przez receptory glutaminianu w układzie nerwowym ssaków. Jest głównym neuroprzekaźnikiem, "wołem roboczym mózgu". Zwiększa funkcjonowanie mózgu i aktywność umysłową. Odtruwa mózg z amoniaku poprzez przyłączanie się do atomów azotu w mózgu i pomaga w transporcie potasu przez barierę krew-mózg.
Glutaminian bierze udział w funkcjach poznawczych, takich jak uczenie się i pamięć w mózgu, jest źródłem energii dla komórek jelitowych i odpornościowych. Pomaga w utrzymaniu bariery między jelitami, a resztą ciała, oraz wspomaga prawidłowy wzrost komórek jelitowych.
W zdrowiu i chorobie tempo spożycia glutaminy przez komórki odpornościowe, jest podobne lub większe niż w przypadku glukozy. Glutamina jest niezbędnym składnikiem odżywczym dla proliferacji limfocytów, produkcji cytokin fagocytarnych i wydzielniczych, aktywności makrofagów oraz zabijania bakterii neutrofili.
W organizmie ilość glutaminianu jest ściśle kontrolowana przez antagonistę czyli GABA, bo nadmierne jego ilości mogą powodować uszkodzenia neuronów. Dlatego komponent grzybowy powinien zawierać duże ilości muscymolu (który działa neuroprotekcyjnie) i niewielkie Kwasu Ibotenowego, (którego zbyt duża ilość może działać toksycznie na mózg), co osiąga się poprzez suszenie i curringowanie komponentu, prowadząc do procesu dekarboksylacji IBO do MUS.
GABA/muscumol odgrywa rolę w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego i hormonalnego organizmu, a także w regulacji apetytu, metabolizmu, relaksacji, łagodzeniu bólu, stresu i niepokoju. Obniżenia ciśnienie krwi, zapewnia lepszy sen, zrównoważony nastrój ma bardzo szeroki zakres wpływu na ciało i umysł.
GABA jest ważnym czynnikiem ogólnej homeostazy psychicznej i fizycznej organizmu. GABA, hamując aktywność neuronów, ułatwia zasypianie, zmniejsza stres psychiczny i fizyczny, zmniejsza lęk i uspokaja nastrój. GABA odgrywa również ważną rolę w regulacji napięcia mięśniowego w połączeniu z glutaminianem, najważniejszym neuroprzekaźnikiem pobudzającym w organizmie.
Istnieją również interesujące nowe badania na temat roli GABA w zdrowiu jelit i funkcji przewodu pokarmowego, w których może on wspierać ruchliwość, kontrolować stany zapalne, wspierać funkcję układu odpornościowego i pomagać regulować aktywność hormonów.
Ilustracja przedstawia podobieństwa biosyntezy Amanita muscaria i ludzkiego mózgu. Biosynteza kwasu ibotenowego w muchomorze inicjowana jest przez hydroksylację glutaminianu. Odkrycia te wskazują, że geny ibo są odpowiedzialne za produkcję kwasu ibotenowego w co najmniej trzech gatunkach grzybów z rodziny Amanita.
Pierwszym zaangażowanym etapem jest hydroksylacja glutaminianu przez IboH, a ostatnim etapem jest dekarboksylacja kwasu ibotenowego do muscymolu przez IboD (dekarboksylaza tryptofanu). Odkrycie to ożywia od dawna uśpione badania nad biosyntezą muchomora. Teraz jest oczywiste, że szlaki biosyntezy u ludzi i muchomora są podobne a podstawą ich jest rdzeń izoksazolowy u obu gatunków — człowieka i Amanita muscaria.
Mamy więc ze sobą na prawdę dużo wspólnego.
Jest tego trochę. Wszyscy wierzymy, że rosnące zainteresowanie Amanitą Muscarią i jej niezwykłym komponentem biochemicznym przyczyni się do odważniejszego wykorzystywania drzemiącego w enteogenach potencjału leczniczego, mogącego przynieść ulgę i uzdrowienie zwłaszcza w tak powszechnych i trudnych do leczenia w naszych czasach, schorzeniach neurodegeneracyjnych.
To na tyle na dzisiaj.
Wszystkich, których temat zainteresował zapraszam do dalszych poszukiwań.
lub przejrzenia bezpłatnej serii Amanita dla Początkujących.
Bibliografia.
Smith, P. „Czy można zastosować mikrodawki w leczeniu depresji?” Trzecia fala (strona internetowa), 24 lutego 2017.
Snodgrass, RS „Zastosowanie 3H-Muscimol do badań nad receptorami GABA”. Natura 273, nr. 5661 (1978): 392–94.
Spencer, B. i FJ Gillen. Rdzenne plemiona Australii Środkowej. Cambridge, Massachusetts: Cambridge University Press, 2010.
Stadelmann, RJ, E. Müller i CH Eugster. „Badania nad dystrybucją muskaryn stereoizomerycznych w obrębie Zakonu Agaricales”. Helvetica Chimica Acta 59, nr. 7 (1976): 2432-36.
Steller, GW Reise von Kamtschatkanach Amerika mit dem Commandeur-Capitän Bering: Ein Pendant Zudessen Beschreibung von Kamtschatka. Petersburg: Johann Zacharias Logan, 1793.
Suppiramaniam, V., EA Abdel-Rahman i K. Parameshwaran. „Receptory neuroprzekaźników”. In Comprehensive Toxicology, wyd. 2, pod redakcją CA McQueen, 101-28. Londyn: Elsevier, 2010.
Takashi, O., T. Chihiro i M. Tsuda. „Molekularna filogeneza japońskich muchomorowatych oparta na sekwencjach nukleotydowych wewnętrznego transkrybowanego regionu dystansowego jądrowego rybosomalnego DNA.” Mycoscience 40 (1999): 57-64.
Takemoto, T., T. Nakajima i T. Yokobe. „Struktura kwasu ibotenowego”. Yakugaku Zasshi 84 (1964): 1232-33.
Tamminga, Kalifornia, JW Crayton i TN Chase. „Poprawa późnych dyskinez po muscymoloterapii”. Archiwum Psychiatrii Ogólnej 36, nr. 5 (1979): 595-98.
———. „Muscimol: terapia agonistą GABA w schizofrenii”. American Journal of Psychiatry 135, no. 6 (1978): 746-47.
Tamminga, CA, A. Neophytides, TN Chase i LA Frohman. „Stymulacja wydzielania prolaktyny i hormonu wzrostu przez Muscimol, agonistę kwasu gamma-aminomasłowego. Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism 47, no. 6 (1978): 1348-51.
Tamminga, Kalifornia, MH Schaffer, RC Smith i JM Davis. „Objawy schizofrenii poprawiają się dzięki apomorfinie”. Nauka 200, nie. 4341 (1978): 567-68.
Tsujikawa, K., K. Kuwayama, H. Miyaguchi, T. Kanamori, Y. Iwata, H. Inoue, T. Yoshida i T. Kishi. „Oznaczanie muscymolu i kwasu ibotenowego w grzybach Amanita za pomocą wysokosprawnej chromatografii cieczowej i chromatografii cieczowej-tandemowa spektrometria mas. Journal of Chromatography B 852 (2007): 430-35.
Tsujikawa, K., H. Mohri, K. Kuwayama, H. Miyaguchi, Y. Iwata, A. Gohda, S. Fukushima, H. Inoue i T. Kishi. „Analiza składników halucynogennych w grzybach Amanita krążących w Japonii”. Forensic Science International 164 (2006): 172–78.
Tsunoda, K., N. Inoue, Y. Aoyagi i T. Sugahara. „Zmiana zawartości kwasu ibotenowego i muscymolu w Amanita muscaria podczas suszenia, przechowywania lub gotowania.” Nauka o higienie i bezpieczeństwie żywności 34, no. 2 (1993): 153-60.
———. „Jednoczesna analiza kwasu ibotenowego i muscymolu w toksycznych grzybach, Amanita muscaria oraz badanie analityczne na temat grzybów jadalnych”. Nauka o higienie i bezpieczeństwie żywności 34, no. 1 (1993): 12-17.
Viess, Debbie. „Dalsze refleksje na temat Amanita muscaria jako gatunku jadalnego”, Mushroom, The Journal, no. 110 (2011-2012): 42-50.
von Strahlenberg, PJ Opis historyczno-geograficzny północnej i wschodniej części Europy i Azji; ale w szczególności Rosji, Syberii i Wielkiego Tataru. Londyn: W. Innys, R. Manby i L. Gilliver, 1730.
Waldman, A. Naprawdę dobry dzień: jak mikrodozowanie spowodowało mega różnicę w moim nastroju, małżeństwie i życiu. Nowy Jork: Anchor Books, 2018.
Warrell, DA „Trujące rośliny i zwierzęta wodne”. W Hunter's Tropical Medicine and Emerging Infectious Diseases, wyd. 9, pod redakcją AJ Magilla, ET Ryan, D. Hill i T. Solomon, 924. Nowy Jork: Elsevier, 2013.
Wasson, RG Soma: Divine Mushroom of Immortality. Nowy Jork: Harcourt, Brace & World, 1959.